សាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលចូលរួមដោយអ.ស.ប. បានចាប់ផ្តើមបើកសវនាការកាត់ ទោសជាបឋមចំពោះអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមពីរនាក់គឺនួន ជាបងធំទី២ និងខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋ កាលពីថ្ងៃទី៣០ខែកក្កដា ពីបទចោទទាក់ទងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិសំខាន់ៗចំនួនបី ក្នុងវគ្គថ្មីទាក់ទងនឹងការសម្លាប់រង្គាលជីវិតមនុស្ស ជាង១លាន៧សែននាក់ក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០។ ក្រុមអ្នកតាមដានសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនៅសហរដ្ឋអាមេរិកមួយចំនួន បានអះអាងថា សាលាក្តីនេះរំពឹងថា នឹង បង្ហាញឲ្យដឹងការណ៍ពិតរឿងថែមទៀតនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ក្នុងដំណើរការកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២វគ្គទី២។
បើតាមឯកសារចេញផ្សាយជាសាធារណៈដោយសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានឲ្យដឹង ថា បទចោទនៅក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គទី២ រួមមានឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជ សាសន៍ចំពោះជនជាតិចាម និងវៀតណាម ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ដោយបង្ខំ និងរំលោភសេពសន្ថវៈនៅទូទាំងប្រទេស ការបោសសម្អាតឬកាប់សម្លាប់ផ្ទៃក្នុង ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែកនយោបាយ ការកាប់សម្លាប់លើអ្នករដ្ឋការនៃរបប សាធារណរដ្ឋខ្មែរ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើពុទ្ធសាសនិកជនជាដើម។ ហើយបទ ចោទទាំងនេះមានមូលដ្ឋានលើការចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងមន្ទីរសន្តិសុខចំនួន ៤ ការដ្ឋានការងារចំនួន៣ និងសហករណ៍ចំនួនមួយប៉ុណ្ណោះ។
លោកបណ្ឌិតចន ស៊ីយ៉ូស៊ីយ៉ារី (John Ciorciari) សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកគោលនយោ បាយសាធារណៈនៃមហាវិទ្យាល័យ Gerald Ford School of Public Policy នៃសាកលវិទ្យាល័យ Michigan និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម គឺHybrid Court បានថ្លែងថា សំណុំរឿង០០២ វគ្គទី២នេះនឹងកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្ម ធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀតលើមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមពីររូបគឺនួន ជា និងខៀវ សំផន បន្ថែម លើឧក្រិដ្ឋកម្មទាក់ទិននឹងការជម្លៀសពលរដ្ឋចេញពីលំនៅដ្ឋានក្នុងសំណុំរឿង ០០២ វគ្គទី១ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិតែមួយនោះ៖
«សំណុំរឿង០០២វគ្គទី១ ពិតជាផ្តល់យុត្តិធម៌មានកម្រិតដែលជួយធានាថា សា លាក្តីខ្មែរក្រហមអាចមានលទ្ធភាពឈានដល់សាលក្រមដាក់ទោសជនជាប់ ចោទចំណាស់ៗមួយចំនួន។ សំណុំរឿង០០២វគ្គទី២កាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្មធំទូលំទូលាយជាងវគ្គទី១។ ទោះជាការកាត់ទោសមិនអាចកាត់ទោសបាន ឧក្រិដ្ឋកម្មលំដាប់ខ្ពស់ទាំងអស់ដែលបានប្រព្រឹត្តក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ មែន តែយ៉ាងហោចណាស់តុលាការនឹងអាចកាត់ទោសគ្របដណ្តប់លើគំរូសម ហេតុផល តំណាងឲ្យប្រភេទបទឧក្រិដ្ឋកម្មធំៗដែលត្រូវចោទ»។
សំណុំរឿង០០២ វគ្គទី២ ដែលមានជនជាប់ចោទពីរនាក់ដែលមានចំណាស់ជាង៨០ឆ្នាំ ដូចសំណុំរឿង០០២ វគ្គទី០១ដែរនោះ ត្រូវបានបើកការជំនុំជម្រះជាបឋមរួចហើយកាលពីថ្ងៃទី៣០ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៤ ដែលគេរំពឹងថា នឹងបន្តដំណើរការនៅពេលប៉ុន្មានខែខាងមុខទៀត។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ Ciorciari សង្ឃឹមថា តុលាការនេះទំនងជាមានបញ្ហារអាក់ រអួល ដោយសារថា ជនជាប់ចោទមានអាយុច្រើន ហើយប្រើសិទ្ធិស្របច្បាប់មិន មកចូលរួមក្នុងដំណើរការនីតិវិធីកាត់ទោសដោយបញ្ហាសុខភាព។
«ជំហ៊ានដ៏សំខាន់បំផុតគឺធ្វើការកាត់ទោសឲ្យមានតម្លាភាព និងប្រកបដោយ ប្រសិទ្ធភាពក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គទី២ ដែលគេចាត់ទុកថា ជាការកាត់ទោសដ៏ សំខាន់បំផុត ដែលតុលាការត្រូវប្រឈមនោះ។ ការកាត់ទោសនេះផ្តល់នូវឱកាស ក្នុងការផ្តល់ឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវដ៏ទូលំទូលាយចំពោះទម្រង់នៃអំពើឃោរ ឃៅរបស់ខ្មែរក្រហមជាច្រើន ហើយនឹងផ្តល់ទម្រង់ជាគំរូយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ ដែលរស់រានមានជីវិត ចេញផុតពីការឈឺចាប់ ចេញពីអំពើរំលោភបំពានប្រហាក់ប្រហែលគ្នា»។
លោកបានអះអាងថា ជនរងគ្រោះជាច្រើននឹងស្វាគមន៍ចំណាត់ការលើបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មខ្លះ ហើយស្វាគមន៍ចំពោះការដាក់ទោសទណ្ឌ តែក៏អាចនឹងមានអ្នករស់រានមានជីវិតជាច្រើន ដែលខកចិត្តដោយសារថា បទឧក្រិដ្ឋតែមួយចំនួន និងមានជនសង្ស័យតែមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ នឹងត្រូវនាំខ្លួនមកកាត់ទោស ក្នុងពេលអ្នកខ្លះចង់ឃើញការដាក់ទោសធ្ងន់លើសពីដាក់គុកមួយជីវិតផងនោះ។ ពលរដ្ឋខ្មែររាប់សែននាក់ ដែលភៀសខ្លួនមករស់នៅរាយបាយពេញពិភពលោក ជាពិសេសក្នុងប្រទេសអាមេរិក ដោយសាររបបកាប់សម្លាប់របស់ខ្មែរក្រហមនោះ មានការពេញចិត្តខ្លះ និងមិនពេញចិត្តខ្លះ ចំពោះការកាត់ទោស ដែលធ្វើឡើងរយៈពេលជាង៣ទសវត្សរ៍ក្រោយមកនេះ។ តែបើតាមការអះអាងរបស់លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរអាមេរិកាំងនូ លក្ខិណា និងជាប្រធានវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ អនុវត្តសង្គមនៃកម្ពុជា (Asric) បានបង្ហាញពីការមិនសប្បាយចិត្តចំពោះសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហម ដែលមិនបានយកចិត្តទុកដាក់តាំងពីដំបូងដល់ពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាអ្នករស់រានមានជីវិត ឬជាអ្នកដែលភៀសខ្លួនមករស់នៅស.រ.អា.រត់ពីរបបកាប់សម្លាប់របស់ខ្មែរក្រហម ។ លោកស្រីពុំបានបង្ហាញឲ្យដឹងលម្អិតទេ។ តែគេដឹងថា លោកស្រីទំនងជានិយាយយោងទៅលើការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំងក្នុងដំណើរតុលាការ ក្នុងកម្មវិធីផ្សះផ្សារផ្លូវចិត្តរបស់តុលាការ និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត។
តែពលរដ្ឋខ្មែរអាមរិកាំងជាច្រើនក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ានឹងបានចូលរួមក្នុងកិច្ច ពិភាក្សាមួយជាមួយសហព្រះរាជអាជ្ញាបរទេសគឺលោក Nicholas Koumjian អំពីដំណើរការតុលាការនៅល្ងាចថ្ងៃទី៤ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៤ក្នុងទីស្នាក់ការធំរបស់សមាគមខ្មែរ Cambodia Town ក្នុងទីក្រុងLong Beach រដ្ឋ California។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដែលវីអូអេទទួលបានពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហម។
លោកស្រី បេត វណ្ណ ស្សាក់ (Beth Van Schaack) អ្នកស្រាវជ្រាវនៃមជ្ឈមណ្ឌល កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិសុខអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ ស្តេនហ្វ៊ត (Stanford University) នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានអះអាងថា បើទោះណាជាមាន ជនរងគ្រោះច្រើនចង់ឃើញលទ្ធផលជាក់លាក់កើតចេញពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហម មែន តែជារឿងសំខាន់ណាស់ដែលដំណើរការនានានៅតែបន្តដោយត្រឹមត្រូវសម្រាប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។
«ការកាត់ទោសផ្អែកលើដំណើរការមិនយុត្តិធម៌នឹងបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីដំណើរ ការទន់ខ្សោយ ហើយនឹងខូចខាតដល់តម្លៃជាគំរូចំពោះការផ្តន្ទាទោស។ បន្ថែម លើនេះទៅទៀត សាលាក្តីខ្មែរក្រហមគួរបន្តធានាឲ្យជនរងគ្រោះនានាអាច បំពេញតួនាទីដ៏សំខាន់ក្នុងដំណើរការកាត់ទោសទាក់ទងនឹងការផ្តល់សក្ខីកម្ម ពីការឈឺចាប់របស់គេ ហើយការរងទុក្ខទោសចំពោះក្រុមគ្រួសារជាទីស្រឡាញ់ របស់ពួកគេ។ សាលក្រមកាត់ទោសត្រូវតែសរសេរដោយប្រុងប្រយ័ត្នផងដែរ។ ដូច្នេះសាលក្រមនោះនឹងត្រូវធ្វើតាមការពិនិត្យពិច័យតាមផ្លូវច្បាប់»។
លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យបានអះអាងថា បន្ថែមពីលើសារៈសំខាន់នៃបទចោទទាក់ ទងនឹងបទប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលគេដឹងថា មានជនជាតិចាម៣៦ភាគរយនៃចំនួនជិតកន្លះលាននាក់និងមានជនជាតិវៀតណាមជាច្រើនត្រូវសម្លាប់ ហើយ នឹងបទចោទប្រកាន់ផ្សេងៗទៀតក្នុងសំណុំរឿង០០២វគ្គទី២នេះ អាចធ្វើឲ្យ ពលរដ្ឋយល់ដឹងពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមលើសពីអ្វីដែល បានបង្ហាញឲ្យឃើញក្នុងសំណុំរឿង០០២វគ្គទី១។
«ខ្ញុំគិតថា មានជនរងគ្រោះជាច្រើននឹងឃើញថា បទពិសោធន៍នៃជីវិតរបស់ពួកគេផ្ទាល់ខ្លួនត្រូវឆ្លុះបញ្ចាំងក្នុងដំណើរការសំណុំរឿងវគ្គទី២នេះ។ ការណ៍នោះ ដូចជាភស្តុតាងនៃអំពើធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រឆាំងនឹងក្រុមនានា ការបង្ខំឲ្យធ្វើការ ហួសកម្លាំង អំពើហិង្សាលើផ្លូវភេទ ហើយនឹងការសម្លាប់ផ្នែកនយោបាយ ដែល នឹងបង្ហាញឡើងក្នុងដំណាក់កាលសំខាន់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ថ្លែងប្រាប់វីអូអេផ្នែកខេមរភាសា លោកភីធ័រ ម៉ាកខ្វៃយ៍ (Peter Maguire) ជាសាស្ត្រាចារ្យច្បាប់នៃសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង ហើយនឹងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅខ្មែរក្រហម «ប្រឈមមុខនឹងការស្លាប់នៅកម្ពុជា» ឬ Facing Death in Cambodia) បានថ្លែងថា ការចោទប្រកាន់បន្ថែមក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គ២គឺជាការពេញចិត្តដល់ក្រុមអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ និងក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវច្រើនជាងការផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះចំពោះការដាក់ទោសជនជាប់ចោទមួយជីវិតតាមយុត្តាធិការច្បាប់អ.ស.ប.នោះ។
«តែរឿងនេះជារឿងល្អក្នុងស្ថានការណ៍អាក្រក់។ ដំណើរការសាលាក្តីនេះជា ដំណើរការបន្តិចបន្តួច និងយឺតយ៉ាវហួសហេតុ។ ដូច្នេះហើយលទ្ធផលគឺប៉ុណ្ណឹង ដូចដែលគេរំពឹងទុក។ តែការនិយាយអញ្ចឹងគឺថា ដំណើរការនេះមិនធ្វើឲ្យ ពេញចិត្តដល់អ្នកណាម្នាក់ទេ»។
លោកថ្លែងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាហាក់ដូចជាលែងខ្វល់នឹងតុលាការរកយុត្តិធម៌ហើយ ហើយគេចាប់អារម្មណ៍លើជីវភាពរបស់ពួកគេ និងការរិបអូសយកដីធ្លីរបស់ពួកគេនោះ។
សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមបានកាត់ទោសនួន ជា និងខៀវ សំផនឲ្យជាប់ គុកមួយជីវិតក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គទី១ កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែសីហាពីបទពាក់ព័ន្ធ នឹងការជម្លៀសពលរដ្ឋដោយបង្ខំចេញពីលំនៅដ្ឋាន និងការសម្លាប់នៅទួលពោធិ ជ្រៃដែលជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។ ជនជាប់ចោទទាំងពីរនេះត្រូវគេរំពឹងថា អាចរស់នៅបានដើម្បីតតាំងជាមួយនឹងដើមបណ្តឹងនានា ទាក់ទងនឹងសំណុំរឿង០០២ វគ្គទី២ ដែលគេចាត់ទុកថា ជាសំណុំរឿងសំខាន់ ដែលពាក់ ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មសំខាន់ៗជាច្រើននៅទូទាំងប្រទេស ហើយធ្វើឲ្យមានមនុស្សជាង១លាន៧សែននាក់ស្លាប់ ក្នុងចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់កាប់អំណាច៕
