សារព័ត៌មានឯករាជ្យកាន់តែតិច និងគុណភាពព័ត៌មានដែលមានតម្លៃសម្រាប់សាធារណជនកាន់តែមានកម្រិត នៅតែជាក្តីកង្វល់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនិងអ្នកតាមដានមួយចំនួន។ ក្តីបារម្ភរបស់ពលរដ្ឋកាន់តែកើនឡើង ក្រោយកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានប្រកាសបញ្ឈប់ការបោះពុម្ពផ្សាយជាកាសែតរបស់ខ្លួន ទាំងភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេស។ ក្តីបារម្ភនេះបន្ថែមពីការបិទសារព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួន ដូចជាកាសែត The Cambodia Daily និងសារព័ត៌មានវីអូឌីជាដើម។
លោក យ៉ាង មឿន អាយុ៥៦ឆ្នាំ ជាអ្នករត់រម៉កកង់បីនៅរាជធានីភ្នំពេញ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃលោកតែងតែតាមដានព័ត៌មានតាមរយៈការអានកាសែតផងនិងតាមទូរស័ព្ទផង។ ព័ត៌មានដែលលោកចូលចិត្ត គឺទាក់ទងនឹងសង្គម បរិសា្ថន និងសេដ្ឋកិច្ច។ លោកបន្តថាការតាមដានព័ត៌មានគឺជារឿងចាំបាច់មួយដែលពលរដ្ឋត្រូវតែដឹង។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «ខ្ញុំគិតថា វាល្អសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋយើង ត្រូវតែដឹងព័ត៌មាន ត្រូវតែយល់ច្បាស់ពីព័ត៌មាន ព្រោះការរស់នៅរបស់យើងក្នុងសង្គមសព្វថ្ងៃហ្នឹងម៉េចយ៉ាងណា អីនោះយើងត្រូវតែដឹង...វាល្អសម្រាប់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងដឹងទាំងអស់ កុំឱ្យដឹងតែម្ខាងៗ។ កន្លែងណាចង្អៀតខាងព័ត៌មានចូលទៅយកដល់ត្រូវតែផ្តល់ព័ត៌មានឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដឹង ដើម្បីស្រួលគាត់តាមដាន»។
ខណៈកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ដែលជាកាសែតវ័យចំណាស់មួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានប្រកាសបញ្ឈប់ការបោះពុម្ពផ្សាយជាកាសែតរបស់ខ្លួនចាប់ពីចុងខែមីនានេះ ក្រោមហេតុផលបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ និងការ វិវត្តឆាប់រហ័សនៃបច្ចេកវិទ្យា អ្នករត់កង់បីរូបនេះយល់ថា ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដល់ពលរដ្ឋក៏កាន់តែតិចទៅៗ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «វាអត់ទូលំទូលាយ វាបានតែនៅក្នុងទីក្រុងទីប្រជុំជនអ៊ីចឹង ឬមួយក៏ក្មេងៗយុវវ័យ ដល់តែចាស់ៗ គាត់អត់បានដឹងព័ត៌មានហ្នឹង។ ខ្ញុំគិតថា បើភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍នៅដំណើរការ វាអាចផ្សព្វផ្សាយដល់ចាស់ៗនៅតាមជនបទគាត់អត់មានទូរសព្ទឬមួយក៏គាត់អត់ចេះប្រើ គាត់អាចអានតាមកាសែតបាន។ ប៉ុន្តែបើមានទាំងហ្វេសប៊ុកផង មានទាំងកាសែតផងវាល្អវិញ»។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀត លោក ឃុន សាមឿន អាយុ៥០ឆ្នាំ ជាអ្នកប៉ះកង់ហើយក៏ជាអ្នកអានកាសែតជាង១០ឆ្នាំមកហើយ ប្រាប់វីអូអេ ថា កាលពីមុន លោកជាអ្នកតាមដានកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ និងខេមបូឌាដេលីម្នាក់ដែរ។ ប៉ុន្តែលោកថា ក្រោយពីសារព័ត៌មានភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ផ្លាស់ប្តូរអ្នកគ្រប់គ្រងមក ពោលគឺចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨ លោកក៏ប្តូរមកអានកាសែតអង្គរធំជំនួសវិញ។
លោកថ្លែងថា៖ «កាលមុនអាន ប៉ុន្តែដល់ដូរចាងហ្វាងទៅ វាសរសេរដូចលម្អៀងទៅ ខ្ញុំឈប់អាន»។
លោកយល់ឃើញថា ស្ថានភាពសារព័ត៌មានឯករាជ្យនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ នៅតែបន្តរងការរឹតត្បិត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «មានរឹតត្បិត ព្រោះអីយើងមើលខ្លះវាមានអ៊ីចឹង។ កាសែតវាអត់ហ៊ានចុះទេ ដូចរឿងដីធ្លីអ៊ីចឹង កាសែតវាអត់សូវចុះទេ»។
លោកបន្តថា ក្នុងនាមលោកជាអ្នកតាមដានព័ត៌មានម្នាក់ លោកមិនចង់ឱ្យមានការរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មានឡើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំឧបមាថា មានការរឹតត្បិត ខ្ញុំអត់ចង់ឱ្យមានការរឹតត្បិតទេ ខ្ញុំចង់ឱ្យបើកចំហដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់ដឹងទាំងអស់គ្នា»។
ទោះជាយ៉ាងណា ចាងហ្វាងកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ លោក លី តាយសេង ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថាអ្នកសារព័ត៌មានរបស់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍«បានខិតខំបំពេញភារកិច្ចរបស់ខ្លួនបានយ៉ាងល្អ ស្របតាមច្បាប់ ក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន និងគោរពគោលការណ៍ឯករាជ្យ និងវិជ្ជាជីវៈ»។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ពួកយើងមិនមាននិន្នាការលម្អៀងទៅខាងណាមួយនោះទេ»។
អ្នកស្រី អុំ ភាព អាយុ៥៧ឆ្នាំ អ្នកលក់កាសែតម្នាក់នៅភ្នំពេញ ប្រាប់វីអូអេថា អ្នកស្រីលក់កាសែតជាង២០ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះ ការលក់កាសែតមិនសូវដាច់ ដូចកាលពីមុនឡើយ។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនៅតែបន្តលក់សម្រាប់ជាតម្រូវការរបស់អ្នកចូលចិត្តអានព័ត៌មានតាមកាសែត។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «យើងយកតម្រូវអ្នកដែលគេទិញរាល់ថ្ងៃ អ្នកណាដែលគេទិញរាល់ថ្ងៃ យើងយកពីក្រុមហ៊ុនមកតម្រូវអ៊ីចឹងទៅ...គេអត់មកទិញទេ។ ភាគច្រើនខ្ញុំយក ទៅឱ្យគេហ្នឹង យកលាយខ្មែរ លាយអង់គ្លេស មួយកន្លែងមានចិន មានកាសែតកោះ[សន្តិភាព] មាន Khmer Times មួយកន្លែងខ្លះមានកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ មានកាសែតអង្គរធំអ៊ីចឹងទៅ»។
អ្នកលក់កាសែតរូបនេះថា អ្នកស្រីមិនចង់ឱ្យមានការបិទការបោះពុម្ពផ្សាយជាកាសែតទេ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «យើងចង់ឱ្យវាមានតរហូតអ៊ីចឹងទៅណា ប៉ុន្តែធ្វើម៉េចបើម្ចាស់គេ អត់មានទុនតទៅមុខទៀតអ៊ីចឹង។ យើងអ្នក[លក់]ចង់ឱ្យមានទៅគ្រាន់បានកម្រៃ»។
ចំណែកឯអ្នកលក់កាសែតម្នាក់ទៀតនៅរាជធានីភ្នំពេញ អ្នកស្រី សោម រដ្ឋា អាយុ៤៣ឆ្នាំ ប្រាប់វីអូអេថា អ្នកដែលតែងតែមកទិញកាសែតរបស់អ្នកស្រី ភាគច្រើនជាមនុស្សចាស់។ អ្នកស្រីថា ការបិទការបោះពុម្ពកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍នេះអាចធ្វើឱ្យអ្នកដែលតែងតែចូលចិត្តអានព័ត៌មានតាមកាសែតនឹងពិបាកទទួលបានព័ត៌មានដូចមុន ព្រោះតែពួកគាត់មិនសូវចេះប្រើប្រាស់ទូរស័ព្ទ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «មានតែចាស់ៗទេ ដែលគាត់ទិញអាន ដោយសារគាត់ពេលខ្លះគាត់អត់សូវចេះប្រើអាទំនើបហ្នឹងទេ ហើយភ្នែកគាត់មើលមិនឃើញ»។
អ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យនៅមានភាពលំបាក និងប្រឈមបញ្ហាច្រើននៅក្នុងការងាររបស់ពួកគេ ខណៈសារព័ត៌មានឯករាជ្យកាន់តែតិចទៅៗ។ នេះបើតាមលោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ហៅកាត់ថាខេមបូចា។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «យើងមានតិចតួចណាស់សារព័ត៌មានឯករាជ្យ ហើយបើសិនយើងនិយាយស្ថាប័នឯករាជ្យដែលមានសមត្ថភាពនៅក្នុងការផលិតព័ត៌មាន គឺកាន់តែមានតិចទៅទៀត។ ដូចជាកន្លងមកក្រុមគាត់[សារព័ត៌មានឯករាជ្យ] គឺមានការបិទដូចជាកាសែតដឹខេមបូឌាដេលី យើងចាត់ទុកគាត់ថា ជាកាសែតឯករាជ្យ កាលគាត់នៅប្រតិបត្តិការនៅប្រទេសកម្ពុជាយើង។ អ៊ីចឹងការបិទហ្នឹង គឺធ្វើឱ្យយើងឃើញថា បាត់សារព័ត៌មានឯករាជ្យសារព័ត៌មានដែលមិនស្ថិតក្រោមអំណាច និងការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលគាត់អាចនឹងសរសេរព័ត៌មានឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពសង្គមបានច្រើន»។
នាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសារព័ត៌មានរូបនោះបង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះការបិទការបោះពុម្ពផ្សាយជាកាសែតរបស់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដោយចាត់ទុកថា ជាការបាត់បង់នូវធនធានព័ត៌មានមួយបន្ថែមទៀតក្នុងចំណោមការបាត់បង់កន្លងទៅ។ លោកបញ្ជាក់ថា ការណ៍នេះធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «សារព័ត៌មានឯករាជ្យនេះគឺមានភាពចាំបាច់ មានសារសំខាន់នៅក្នុងការធានាជំរុញឱ្យមានគណនេយ្យភាពសង្គម ធានាឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋ ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយឬក៏ការចូលរួមនៅក្នុងការផ្ទៀងផ្ទាត់ឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការអនុវត្តអំណាចរវាងអំណាចរដ្ឋាភិបាល អំណាចសភា អំណាចតុលាការជាដើម»។
ចំណែកព្រះតេជគុណ ពក ពន្លឺ ព្រះជន្ម២៨វស្សា ជាអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យម្នាក់ មានសង្ឃដីកាថាបច្ចុប្បន្ននេះ សារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាមានចំនួនច្រើន ប៉ុន្តែគុណភាពសមត្ថភាពឯករាជ្យភាពឬអ្នកសារព័ត៌មានប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។
ព្រះតេជគុណប្រាប់វីអូអេថា៖ «កាលណាដែលស្ថាប័នឯករាជ្យ ឬក៏អ្នកសារព័ត៌មានដែលមានវិជ្ជាជីវៈតិចទៅៗ ក៏វាផលិតនូវព័ត៌មានឯករាជ្យហ្នឹងក៏តិចដែរ ហើយក៏វាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋតិចទៅៗយល់ដឹងពីហេតុការណ៍ពិតប្រាកដ ឬក៏សាច់រឿងពិតប្រាកដដែលកើតមាននៅក្នុងសង្គម»។
ព្រះតេជគុណបន្ថែមទៀតថា ការបិទការបោះពុម្ពជាកាសែតរបស់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ក៏ជាសញ្ញាមិនល្អមួយ ខណៈការបោះពុម្ពផ្សាយព័ត៌មានជាកាសែតនៅកម្ពុជាមានចំនួនតិចតួច។
ចំណែកកញ្ញា ហ៊ន ថូវ៉ាន អ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យមួយរូបទៀតចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលបើកលម្ហសេរីភាពសម្រាប់សារព័ត៌មានឯករាជ្យ។
កញ្ញាប្រាប់វីអូអេថា៖ «ខាងក្រសួងព័ត៌មានក៏ដូចជារដ្ឋាភិបាលគួរតែបើកលម្ហសេរីភាពឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានអាចបំពេញវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួនបាន ដោយគ្មានការគំរាមកំហែង ឬការដាក់សម្ពាធណាមួយពីខាងអាជ្ញាធរឬក៏ខាងអ្នកមានអំណាច។ ហើយព្រមទាំងមានការការពារពួកគាត់នៅពេលដែលមានការបំពានណាមួយទៅលើពួកគាត់ ដោយយើងយោងតាមច្បាប់ទៅលើរបបស្តីពីអ្នក សារព័ត៌មាន»។
កាលពីកន្លងទៅ ក្រសួងព័ត៌មានធ្លាប់លើកឡើងថា សិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាតែងតែត្រូវបានលើកកម្ពស់ដោយរដ្ឋាភិបាលគ្រប់អាណតិ្ត។
គួរបញ្ជាក់ថា អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន (Reporters Without Border) បានចាត់ថ្នាក់កម្ពុជានៅលំដាប់លេខរៀងទី១៤៧ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេស នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ដែលមានន័យថាសេរីភាពសារព័ត៌មានបន្តស្ថិតក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់ ដោយសារការកើនឡើងនៃការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់រដ្ឋាភិបាលលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ