សាលាក្តីខ្មែរក្រហមនិងក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈរួមជាមួយនិងស្ថានទូតអាល្លឺម៉ង់ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងលើអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់មួយនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះដើម្បីសាងសង់ស្តូបមួយនៅក្នុងបរិវេណសារមន្ទីរជាតិទួលស្លែងសម្រាប់រំលឹកដល់ជនរងគ្រោះដែលត្រូវបានកាប់សម្លាប់នៅក្នុងអតីតគុកដ៏ប្រល័យរបស់ពួកខ្មែរក្រហមនេះ។
ស្តូបនេះនឹងមានទំហំ១០ម៉ែត្របួនជ្រុងនិងកម្ពស់៩តឹក គឺជាស្តូបធ្វើអំពីថ្មម៉ាបពណ៌ខ្មៅនិងមានចរឹកអក្សរ។ ស្តូបនេះនឹងត្រូវសាងសង់នៅបរិវេណផ្នែកខាងជើងគឺនៅចំពីមុខអគារឃុំឃាំងចំនួនពីរ។ ក៏ប៉ុន្តែការសាងសង់ស្តូបនៅមិនទាន់ចាប់ផ្តើមនៅឡើយ ដោយរង់ចាំការប្រឹក្សាយោបល់ពីភាគីជាប់ពាក់ព័ន្ធបន្ថែមទៀត។
នេះបើយោងតាមលោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈដែលថ្លែងក្នុងឱកាសនៃការចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា។
មនុស្សយ៉ាងតិច១២.៣៨០នាក់ត្រូវចាប់ខ្លួនមកឃុំឃាំងនៅមន្ទីរស២១ ឬគុកទួលស្លែងនេះ ហើយពួកគេត្រូវធ្វើទារុណកម្មដើម្បីជំរិតសួរចម្លើយនិងត្រូវសម្លាប់ចោលក្នុងពេលក្រោយមក។
លោក ក្រាញ់ តូនី ប្រធានរដ្ឋបាលស្តីទីនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានថ្លែងក្នុងឱកាសនោះថា ការសាងសង់ស្តូបនេះ ជាផ្នែកមួយនៃសំណងសម្រាប់ជនរងគ្រោះនិងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ។
«ការសាងសង់ស្តូបរំលឹកវិញ្ញាក្ខន្តនៅសារមន្ទីរទួលស្លែងនេះបានបំពេញនូវបំណងនៃកម្មវិធីរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមដោយចាត់ទុកថា ជានិមិត្តរូបមួយសម្រាប់ការលើកស្ទួយនិងការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដល់ជនរងគ្រោះនិងទុកសម្រាប់ការសិក្សាដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយដើម្បីជាការចងចាំនិងទប់ស្កាត់នូវការវិលត្រឡប់មកវិញនូវរបបដ៏ខ្មៅងងឹតនេះ។»
រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់គឺជាអ្នកផ្តល់មូលនិធិសម្រាប់ការសាងសង់ស្តូបរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធជនរងគ្រោះនៅក្នុងគុកទួលស្លែងនេះ។ ហើយបើផ្អែកតាមលោក ឌឹម សុវណ្ណារុំ ស្តូបនេះនឹងត្រូវចំណាយទឹកប្រាក់ប្រមាណ១០ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ហើយប្រសិនបើការសាងសង់ចាប់ផ្តើម វានឹងត្រូវការពេលវេលាយ៉ាងហោចណាស់ក៏៩ខែដែរ។
លោក ចាកឃិម ប៊ែរ៉ុន វ៉ុន ម៉ាសល (Joachim Baron von Marschall) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ប្រចាំកម្ពុជាថ្លែងថា ស្តូបនេះនឹងក្លាយជាទីកន្លែងសក្ការៈមួយសម្រាប់ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ។
«ស្តូបនេះជានិមិត្តរូបនៃការផ្តល់សំណងសម្រាប់ជនរងគ្រោះនិងសាក្សីនៃរបបខ្មែរក្រហម។ វានឹងរំលឹកដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយអំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងយុគសម័យនោះ។ ជាងនេះទៅទៀតស្តូបនេះនឹងក្លាយជាកន្លែងមួយសម្រាប់អ្នកដែលបាត់បង់មនុស្សជាទីស្រលាញ់របស់ខ្លួនមករំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធដល់ជនរងគ្រោះ។»
អតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែងលោកជុំ ម៉ី ដែលមានវត្តមានក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខានៅព្រឹកមិញនេះអធិប្បាយដោយបង្ហាញពីការសប្បាយចិត្ត។
«ស្តូបនេះគឺជាសំណងសមូហភាពគឺមិនមែនតែសម្រាប់ជនជាតិខ្មែរទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ជនបរទេសទាំងអស់ដែលបានស្លាប់នៅទីនេះដើម្បីទុកសម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយឲ្យគាត់បានដឹង។»
លោក ប៊ូ ម៉េង អតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែងមានអារម្មណ៍ដូចគ្នានេះដែរ។
«ជារឿងមួយដ៏ល្អដែលទុកប្រវត្តិសាស្ដ្រនិងស្លាកស្នាមឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ប៉ុល ពតនេះទៅក្មេងជំនាន់ក្រោយឲ្យបានមើលទុកជាភស្តុតាងនិងជាសក្សី សម្រាប់ចរឹកឈ្មោះលើថ្មម៉ាបនេះ ខ្ញុំសប្បាយរីករាយ ធូរចិត្តនិងអារម្មណ៍ដ៏សោកសៅរបស់ខ្ញុំ។»
កាំង ហ្គិចអ៊ាវ ហៅឌុច អតីតប្រធានគុកទួលស្លែងត្រូវផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់គុកអស់មួយជីវិតសម្រាប់ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើឃោរឃៅក្នុងគុកទួលស្លែងនេះ។
ការផ្តល់សំណងកាលពីពេលមុនកឺការចែកជូននូវសាលក្រមនិងសម្តីសុំទោសរបស់ឌុចចំពោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
ប្រសិនបើស្តូបរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធនេះត្រូវសាងសង់ឡើង នោះវានឹងក្លាយជាសំណងជួសជុលផ្លូវចិត្តជានិមិត្តរូបលើកដំបូងដែលលេចចេញជារូបរាងក្រោយពីការបង្កើតសាលាក្តីដើម្បីកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពូលៗនិងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០០៦មក៕
