វ៉ាស៊ីនតោន —
ប្រទេសភូមា ឬ មីយ៉ាន់ម៉ា នឹងធ្វើជាប្រធានសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ចាប់ពីខែមករាឆ្នាំ២០១៤ខាងមុខនេះ ជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសនេះ។ ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននេះកើតមានឡើងក្រោយពីកំណែទម្រង់នយោបាយនាពេលថ្មីៗកន្លងមកនេះ និងការដកទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ។ ទាំងមន្ត្រីភូមានិងមន្ត្រីបស្ចិមប្រទេសឥឡូវនេះយល់ឃើញថា ប្រទេសភូមាអាចដើរតួនាទីធំជាងមុនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
ការទទួលយល់ព្រមជាផ្លូវការរបស់ប្រទេសភូមានៅក្នុងពិធីផ្ទេរតំណែងប្រធានអាស៊ានក្នុងប្រទេសប្រុយណេកាលពីខែតុលាកន្លងមកនេះ ជាពិធីដ៏មាននិមិត្តរូបអំពីការលេចមុខកាន់តែខ្លាំងរបស់ប្រទេសភូមានៅក្នុងកិច្ចការតំបន់និងឆាកអន្តរជាតិ។ នៅជិតនឹងការចាប់ផ្តើមនៃការធ្វើជាប្រធាននេះ ទាំងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកសង្កេតការណ៍មានសុទិដ្ឋិនិយមថា ប្រទេសភូមានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកដំបូងប្រកបដោយជោគជ័យ ថ្វីបើនឹងមានការប្រឈមខ្លះក៏ដោយ។
លោក Ko Ko Hlaing ទីប្រឹក្សានយោបាយជាន់ខ្ពស់របស់លោកប្រធានាធិបតី Thein Sein នៃប្រទេសភូមា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេនៅក្រៅវេទិកានៃសន្និសីទមួយឯសាកលវិទ្យាល័យ American University ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនកាលពីខែធ្នូថា ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានផ្តល់ដល់រដ្ឋាភិបាលភូមានូវការទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ជាច្រើនមកហើយប្រទេសភូមាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារដ្ឋនៅក្រៅច្បាប់អន្តរជាតិ។
ទីប្រឹក្សារូបនេះថ្លែងថា៖ «នេះជាលើកទីមួយហើយដែលយើងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើង។ វាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ា។ យើងអាចបង្ហាញអំពីភាពជាអ្នកដឹកនាំក្នុងតំបន់ ហើយបង្ហាញថា យើងជាសមាជិកអាស៊ានដ៏មានការទទួលខុសត្រូវមួយ។»
ប្រទេសភូមាបានចូលជាសមាជិកសមាគមអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ជាមួយនឹងប្រទេសឡាវ ហើយនៅមួយឆ្នាំមុនប្រទេសកម្ពុជាចូលអាស៊ាន។ ក៏ប៉ុន្តែភាពឯកោក្នុងឆាកអន្តរជាតិរបស់ភូមានិងកិត្តិនាមជា«ប្រទេសបញ្ហារបស់អាស៊ាន»បានរារាំងប្រទេសនេះពីការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០០៦។ ទាំងប្រទេសឡាវនិងកម្ពុជាធ្លាប់បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានរួចហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកទី២របស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១២ ដែលដំបូងឡើយប្រកបដោយសុទិដ្ឋិនិយមនោះ បែរជាត្រូវគេចងចាំជាសំខាន់ចំពោះរឿងខ្វែងគំនិតគ្នាអំពីជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយសារប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ហើយមិនអាចគ្រប់គ្រងស្ថានភាពតានតឹងខាងនយោបាយរវាងប្រទេសចិនជាមួយសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន។ ប្រទេសប្រុយណេដែលធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ២០១២នេះ ត្រូវគេចាត់ទុកថាបាននាំឲ្យអាស៊ានឯកភាពគ្នាវិញខ្លះហើយ។
ខុសពីប្រទេសប្រុយណេ តែដូចប្រទេសកម្ពុជាដែរ ប្រទេសភូមាមិនមែនជាភាគីក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងទេ។ ប៉ុន្តែលោក Ko Ko Hlaing និយាយថា ខុសពីកម្ពុជា ប្រទេសភូមាជាប្រទេសធំជាង ហើយមានការពឹងផ្អែកសេដ្ឋកិច្ចទៅលើប្រទេសចិនតិចជាងប្រទេសកម្ពុជា។ ផ្ទុយមកវិញ ប្រទេសចិនមានការពឹងផ្អែកខ្លាំងជាងទៅលើទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រទេសភូមា។ លោកថា បើទោះបីភូមាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះក្តី ក៏ទំនាក់ទំនងនេះមិនមែនជាទំនាក់ទំនងរវាង«ចៅហ្វាយនិងកូនចៅ»នោះទេ។ លោកនិយាយថា រដ្ឋាភិបាលភូមានឹងអាចចៀសវាងព្រឹតិ្តការណ៍ខ្វែងគំនិតរបស់អាស៊ានដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីឆ្នាំ២០១២។
«ដូច្នេះយើងអាចយកស្ថានភាពនៃទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីធ្វើជាប្រយោជន៍សម្រាប់តំបន់។»
ប៉ុន្តែទំហំប្រទេសប្រហែលមិនមែនជាកត្តាសំខាន់ទេក្នុងកិច្ចការអន្តរជាតិ ដូចមានឧទាហរណ៍ពីភាពខុសគ្នារបស់ប្រទេសកម្ពុជានិងប៊្រុយណេក្នុងពេលធ្វើជាប្រធានអាស៊ានថ្មីៗនេះ។
ខណៈដែលភូមាមានភាពឯករាជ្យនយោបាយជាងកម្ពុជាក្តី ក៏ការដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងតំបន់មិនមានភាពងាយស្រួលដែរក្នុងពេលមានការប្រកួតប្រជែងកាន់តែខ្លាំងខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងប្រទេសមហាអំណាចចិននិងអាមេរិក។ នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកស្រី Christina Fink សាស្ត្រាចារ្យខាងផ្នែកការសិក្សាការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ George Washington University នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន និងជាអ្នកតាមដានកិច្ចការភូមាជាច្រើនឆ្នាំ។ អ្នកស្រីថា បើទោះបីប្រទេសភូមាប្រុងប្រៀបខ្លួនក៏ដោយ ក៏ភាពតានតឹងដែលកាន់តែកើនឡើងក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍អាចជាការបារម្ភ។
អ្នកស្រីពន្យល់ថា៖ «មីយ៉ាន់ម៉ាដូចជានៅជាប់ខ្លួនចន្លោះឥទ្ធិពលនយោបាយមហាអំណាចធំៗ ហើយវាអាចជារឿងពិបាកសម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងដោះស្រាយជម្លោះទាំងនេះនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននិងសេចក្តីថ្លែងការរបស់អង្គការនេះ។»
នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែមុនពេលប្រទេសភូមាឬមីយ៉ាន់ម៉ា នឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន មានភាពតានតឹងកើនឡើងរវាងប្រទេសចិននិងប្រទេសជប៉ុនអំពីតំបន់ការពារដែនអាកាសលើសមុទ្រចិនខាងកើត ដែលត្រូវប្រកាសដោយប្រទេសចិន។ អ្នកវិភាគមានការបារម្ភថា ភាពតានតឹងនឹងរីកសាយដល់តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងទៀត ដែលនៅទីនោះមានជម្លោះរវាងចិននិងប្រទេសហ្វីលីពីននិងវៀតណាមដែលជាសមាជិកអាស៊ាន។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលរឭកខួបទំនាក់ទំនងជប៉ុនអាស៊ាន ក្នុងទីក្រុងតូក្យូកាលពីសប្តាហ៍មុន លោក Shinzo Abe នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនបានសន្យាផ្តល់ជំនួយជាប្រាក់កម្ចីច្រើនថែមទៀតដើម្បីគៀងគងការគាំទ្រពីមេដឹកនាំប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ កិច្ចខិតខំនេះកើតមានឡើងក្រោយយុទ្ធសាស្ត្រការទូតដូចផ្លេកបន្ទោររបស់លោក Abe រយៈពេលពេញមួយឆ្នាំដើម្បីបង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសអាស៊ាន។ យុទ្ធសាស្ត្រការទូតនេះទើបត្រូវបានបញ្ចប់ដោយដំណើរទស្សនកិច្ច កាលពីខែវិច្ឆិការបស់លោក Abe ទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជានិងឡាវ ដែលត្រូវគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសអាស៊ានដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ប្រទេសចិន។ ជម្លោះដែនសមុទ្រថ្មីៗនេះក៏បានគ្របដណ្តប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Joe Biden អនុប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកទៅកាន់ទ្វីបអាស៊ីនៅពេលថ្មីៗដែរ។
លោក Scott Marciel ឧបការីរងជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេនៅក្រៅវេទិកានៃសន្និសីទមួយក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដោយមិននិយាយចំថា តើសហរដ្ឋអាមេរិកមានការបារម្ភចំពោះការកើតមានជាថ្មីនៃការខ្វែងគំនិតរវាងសមាជិកអាស៊ាននៅភ្នំពេញនោះទេ។ ប៉ុន្តែលោកថ្លែងថា សហរដ្ឋអាមេរិកមើលឃើញ «សមាគមអាស៊ានមួយដែលរឹងមាំនិងមានឯកភាព» ថាជារឿងសំខាន់សម្រាប់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
លោក Marciel ថ្លែងថា៖ «យើងតែងតែចង់ឃើញអាស៊ានមួយដែលធ្វើការជាមួយគ្នា ហើយយើងសង្ឃឹមថានៅក្រោយការដឹកនាំរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា រឿងនេះនឹងកើតមានឡើង។»
លោក Marciel ក៏បាននិយាយថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងមិនដាក់របៀបវារៈណាមួយរបស់ខ្លួនទៅលើសមាគមអាស៊ានទេ ហើយអាមេរិកមានការពេញចិត្តជាទូទៅជាមួយនឹងកំណែទម្រង់នៅភូមានាពេលកន្លងមកនេះ។ លោក Ko Ko Hlaing ទីប្រឹក្សានយោបាយយល់ស្របនឹងការយល់ឃើញនេះ ដោយលោកថា កំណែទម្រង់នយោបាយនៅភូមាបានដើរលឿនជាងកំណែទម្រង់នៅកម្ពុជាទៀតផង។ ហើយលោកបន្ថែមថា ប្រទេសភូមាសង្ឃឹមថានឹងក្លាយជាប្រទេសគំរូមួយក្នុងពិភពលោកខាង«អន្តរកាលទៅរបបប្រជាធិបតេយ្យ»។
ជាការណ៍ពិត អ្នកវិភាគខ្លះបានលើកឡើងថា ដោយសារមានលក្ខណៈស្ថានភាពពិសេស ប្រទេសភូមាស្ថិតក្នុងលក្ខខណ្ឌពិសេសមួយ ដែលអាចជួយលើកតម្កើងបញ្ហាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យឲ្យត្រឡប់មកជាបញ្ហាសំខាន់វិញនៅក្នុងរបៀបវារៈរបស់កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។
ក៏ប៉ុន្តែ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា ដំណើរអន្តរកាលរបស់ភូមានៅមានចន្លោះប្រហោងនៅឡើយ ដោយនៅមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនានា ដូចលជាអំពើហិង្សាប្រឆាំងនឹងក្រុមប្រឆាំងផ្នែកនយោបាយ និងជនជាតិភាគតិចដែលខ្លះជាអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម។
អ្នកស្រី Christina Fink និយាយថា បើគិតពីផ្លូវដ៏ឆ្ងាយដែលប្រទេសភូមាបានឆ្លងកាត់ទម្រាំមកដល់កំណែទម្រង់នយោបាយសព្វថ្ងៃនេះ គេគួរកោតសសើរប្រទេសភូមា។ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនិយាយថា ប្រទេសភូមាខ្លួនឯង ក៏ដូចជាសហគមន៍អន្តរជាតិដែរ មិនគួរមានការរំពឹងហួសហេតុពេក អំពីអ្វីដែលអាចសម្រេចបាននៅក្នុងពេលធ្វើជាប្រធានអាស៊ានដំបូងនេះ បើគិតអំពីស្ថានភាពជាក់ស្តែងរបស់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយនិងកង្វះខាតរបស់ភូមា។
«ខ្ញុំគិតថា សម្រាប់ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកដំបូងនេះ ប្រទេសភូមាមិនគួរប្រាថ្នាចង់សម្រេចអ្វីដែលនឹងប្រែក្លាយសមាគមអាស៊ាននោះទេ។ ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលសំខាន់គឺ ភូមាគួររក្សាកិច្ចការអាស៊ានផ្សេងៗឲ្យនៅនឹងនរ តាមផែនការ ហើយនិងធ្វើឲ្យមានឯកភាពរវាងប្រទេសអាស៊ាន។ ហើយបើធ្វើរឿងនេះបានសម្រេចមែននោះ ពួកគេគួរមានមោទនភាពហើយ។»
អ្នកស្រីថ្លែងថា បើភូមាអាចរក្សាសន្ទុះដែលប្រទេសប្រ៊ុយណេជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំនេះសម្រេចបាននោះ នោះវាជាកិច្ចការសម្រេចបានល្អរួចទៅហើយ ហើយឆន្ទះនយោបាយនៅភូមាចំពោះគោលដៅនេះគឺមិនខ្វះទេ៕
ការទទួលយល់ព្រមជាផ្លូវការរបស់ប្រទេសភូមានៅក្នុងពិធីផ្ទេរតំណែងប្រធានអាស៊ានក្នុងប្រទេសប្រុយណេកាលពីខែតុលាកន្លងមកនេះ ជាពិធីដ៏មាននិមិត្តរូបអំពីការលេចមុខកាន់តែខ្លាំងរបស់ប្រទេសភូមានៅក្នុងកិច្ចការតំបន់និងឆាកអន្តរជាតិ។ នៅជិតនឹងការចាប់ផ្តើមនៃការធ្វើជាប្រធាននេះ ទាំងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកសង្កេតការណ៍មានសុទិដ្ឋិនិយមថា ប្រទេសភូមានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកដំបូងប្រកបដោយជោគជ័យ ថ្វីបើនឹងមានការប្រឈមខ្លះក៏ដោយ។
លោក Ko Ko Hlaing ទីប្រឹក្សានយោបាយជាន់ខ្ពស់របស់លោកប្រធានាធិបតី Thein Sein នៃប្រទេសភូមា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេនៅក្រៅវេទិកានៃសន្និសីទមួយឯសាកលវិទ្យាល័យ American University ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនកាលពីខែធ្នូថា ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានផ្តល់ដល់រដ្ឋាភិបាលភូមានូវការទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ជាច្រើនមកហើយប្រទេសភូមាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារដ្ឋនៅក្រៅច្បាប់អន្តរជាតិ។
ទីប្រឹក្សារូបនេះថ្លែងថា៖ «នេះជាលើកទីមួយហើយដែលយើងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើង។ វាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ា។ យើងអាចបង្ហាញអំពីភាពជាអ្នកដឹកនាំក្នុងតំបន់ ហើយបង្ហាញថា យើងជាសមាជិកអាស៊ានដ៏មានការទទួលខុសត្រូវមួយ។»
ប្រទេសភូមាបានចូលជាសមាជិកសមាគមអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ជាមួយនឹងប្រទេសឡាវ ហើយនៅមួយឆ្នាំមុនប្រទេសកម្ពុជាចូលអាស៊ាន។ ក៏ប៉ុន្តែភាពឯកោក្នុងឆាកអន្តរជាតិរបស់ភូមានិងកិត្តិនាមជា«ប្រទេសបញ្ហារបស់អាស៊ាន»បានរារាំងប្រទេសនេះពីការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០០៦។ ទាំងប្រទេសឡាវនិងកម្ពុជាធ្លាប់បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានរួចហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកទី២របស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១២ ដែលដំបូងឡើយប្រកបដោយសុទិដ្ឋិនិយមនោះ បែរជាត្រូវគេចងចាំជាសំខាន់ចំពោះរឿងខ្វែងគំនិតគ្នាអំពីជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយសារប្រទេសកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ហើយមិនអាចគ្រប់គ្រងស្ថានភាពតានតឹងខាងនយោបាយរវាងប្រទេសចិនជាមួយសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន។ ប្រទេសប្រុយណេដែលធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ២០១២នេះ ត្រូវគេចាត់ទុកថាបាននាំឲ្យអាស៊ានឯកភាពគ្នាវិញខ្លះហើយ។
ខុសពីប្រទេសប្រុយណេ តែដូចប្រទេសកម្ពុជាដែរ ប្រទេសភូមាមិនមែនជាភាគីក្នុងជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងទេ។ ប៉ុន្តែលោក Ko Ko Hlaing និយាយថា ខុសពីកម្ពុជា ប្រទេសភូមាជាប្រទេសធំជាង ហើយមានការពឹងផ្អែកសេដ្ឋកិច្ចទៅលើប្រទេសចិនតិចជាងប្រទេសកម្ពុជា។ ផ្ទុយមកវិញ ប្រទេសចិនមានការពឹងផ្អែកខ្លាំងជាងទៅលើទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រទេសភូមា។ លោកថា បើទោះបីភូមាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះក្តី ក៏ទំនាក់ទំនងនេះមិនមែនជាទំនាក់ទំនងរវាង«ចៅហ្វាយនិងកូនចៅ»នោះទេ។ លោកនិយាយថា រដ្ឋាភិបាលភូមានឹងអាចចៀសវាងព្រឹតិ្តការណ៍ខ្វែងគំនិតរបស់អាស៊ានដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីឆ្នាំ២០១២។
«ដូច្នេះយើងអាចយកស្ថានភាពនៃទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីធ្វើជាប្រយោជន៍សម្រាប់តំបន់។»
ប៉ុន្តែទំហំប្រទេសប្រហែលមិនមែនជាកត្តាសំខាន់ទេក្នុងកិច្ចការអន្តរជាតិ ដូចមានឧទាហរណ៍ពីភាពខុសគ្នារបស់ប្រទេសកម្ពុជានិងប៊្រុយណេក្នុងពេលធ្វើជាប្រធានអាស៊ានថ្មីៗនេះ។
ខណៈដែលភូមាមានភាពឯករាជ្យនយោបាយជាងកម្ពុជាក្តី ក៏ការដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងតំបន់មិនមានភាពងាយស្រួលដែរក្នុងពេលមានការប្រកួតប្រជែងកាន់តែខ្លាំងខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងប្រទេសមហាអំណាចចិននិងអាមេរិក។ នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកស្រី Christina Fink សាស្ត្រាចារ្យខាងផ្នែកការសិក្សាការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ George Washington University នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន និងជាអ្នកតាមដានកិច្ចការភូមាជាច្រើនឆ្នាំ។ អ្នកស្រីថា បើទោះបីប្រទេសភូមាប្រុងប្រៀបខ្លួនក៏ដោយ ក៏ភាពតានតឹងដែលកាន់តែកើនឡើងក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍អាចជាការបារម្ភ។
អ្នកស្រីពន្យល់ថា៖ «មីយ៉ាន់ម៉ាដូចជានៅជាប់ខ្លួនចន្លោះឥទ្ធិពលនយោបាយមហាអំណាចធំៗ ហើយវាអាចជារឿងពិបាកសម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងដោះស្រាយជម្លោះទាំងនេះនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននិងសេចក្តីថ្លែងការរបស់អង្គការនេះ។»
នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែមុនពេលប្រទេសភូមាឬមីយ៉ាន់ម៉ា នឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន មានភាពតានតឹងកើនឡើងរវាងប្រទេសចិននិងប្រទេសជប៉ុនអំពីតំបន់ការពារដែនអាកាសលើសមុទ្រចិនខាងកើត ដែលត្រូវប្រកាសដោយប្រទេសចិន។ អ្នកវិភាគមានការបារម្ភថា ភាពតានតឹងនឹងរីកសាយដល់តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងទៀត ដែលនៅទីនោះមានជម្លោះរវាងចិននិងប្រទេសហ្វីលីពីននិងវៀតណាមដែលជាសមាជិកអាស៊ាន។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលរឭកខួបទំនាក់ទំនងជប៉ុនអាស៊ាន ក្នុងទីក្រុងតូក្យូកាលពីសប្តាហ៍មុន លោក Shinzo Abe នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនបានសន្យាផ្តល់ជំនួយជាប្រាក់កម្ចីច្រើនថែមទៀតដើម្បីគៀងគងការគាំទ្រពីមេដឹកនាំប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ កិច្ចខិតខំនេះកើតមានឡើងក្រោយយុទ្ធសាស្ត្រការទូតដូចផ្លេកបន្ទោររបស់លោក Abe រយៈពេលពេញមួយឆ្នាំដើម្បីបង្កើនទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសអាស៊ាន។ យុទ្ធសាស្ត្រការទូតនេះទើបត្រូវបានបញ្ចប់ដោយដំណើរទស្សនកិច្ច កាលពីខែវិច្ឆិការបស់លោក Abe ទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជានិងឡាវ ដែលត្រូវគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសអាស៊ានដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ប្រទេសចិន។ ជម្លោះដែនសមុទ្រថ្មីៗនេះក៏បានគ្របដណ្តប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក Joe Biden អនុប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកទៅកាន់ទ្វីបអាស៊ីនៅពេលថ្មីៗដែរ។
លោក Scott Marciel ឧបការីរងជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេនៅក្រៅវេទិកានៃសន្និសីទមួយក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដោយមិននិយាយចំថា តើសហរដ្ឋអាមេរិកមានការបារម្ភចំពោះការកើតមានជាថ្មីនៃការខ្វែងគំនិតរវាងសមាជិកអាស៊ាននៅភ្នំពេញនោះទេ។ ប៉ុន្តែលោកថ្លែងថា សហរដ្ឋអាមេរិកមើលឃើញ «សមាគមអាស៊ានមួយដែលរឹងមាំនិងមានឯកភាព» ថាជារឿងសំខាន់សម្រាប់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
លោក Marciel ថ្លែងថា៖ «យើងតែងតែចង់ឃើញអាស៊ានមួយដែលធ្វើការជាមួយគ្នា ហើយយើងសង្ឃឹមថានៅក្រោយការដឹកនាំរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា រឿងនេះនឹងកើតមានឡើង។»
លោក Marciel ក៏បាននិយាយថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងមិនដាក់របៀបវារៈណាមួយរបស់ខ្លួនទៅលើសមាគមអាស៊ានទេ ហើយអាមេរិកមានការពេញចិត្តជាទូទៅជាមួយនឹងកំណែទម្រង់នៅភូមានាពេលកន្លងមកនេះ។ លោក Ko Ko Hlaing ទីប្រឹក្សានយោបាយយល់ស្របនឹងការយល់ឃើញនេះ ដោយលោកថា កំណែទម្រង់នយោបាយនៅភូមាបានដើរលឿនជាងកំណែទម្រង់នៅកម្ពុជាទៀតផង។ ហើយលោកបន្ថែមថា ប្រទេសភូមាសង្ឃឹមថានឹងក្លាយជាប្រទេសគំរូមួយក្នុងពិភពលោកខាង«អន្តរកាលទៅរបបប្រជាធិបតេយ្យ»។
ជាការណ៍ពិត អ្នកវិភាគខ្លះបានលើកឡើងថា ដោយសារមានលក្ខណៈស្ថានភាពពិសេស ប្រទេសភូមាស្ថិតក្នុងលក្ខខណ្ឌពិសេសមួយ ដែលអាចជួយលើកតម្កើងបញ្ហាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យឲ្យត្រឡប់មកជាបញ្ហាសំខាន់វិញនៅក្នុងរបៀបវារៈរបស់កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។
ក៏ប៉ុន្តែ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា ដំណើរអន្តរកាលរបស់ភូមានៅមានចន្លោះប្រហោងនៅឡើយ ដោយនៅមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនានា ដូចលជាអំពើហិង្សាប្រឆាំងនឹងក្រុមប្រឆាំងផ្នែកនយោបាយ និងជនជាតិភាគតិចដែលខ្លះជាអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម។
អ្នកស្រី Christina Fink និយាយថា បើគិតពីផ្លូវដ៏ឆ្ងាយដែលប្រទេសភូមាបានឆ្លងកាត់ទម្រាំមកដល់កំណែទម្រង់នយោបាយសព្វថ្ងៃនេះ គេគួរកោតសសើរប្រទេសភូមា។ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនិយាយថា ប្រទេសភូមាខ្លួនឯង ក៏ដូចជាសហគមន៍អន្តរជាតិដែរ មិនគួរមានការរំពឹងហួសហេតុពេក អំពីអ្វីដែលអាចសម្រេចបាននៅក្នុងពេលធ្វើជាប្រធានអាស៊ានដំបូងនេះ បើគិតអំពីស្ថានភាពជាក់ស្តែងរបស់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយនិងកង្វះខាតរបស់ភូមា។
«ខ្ញុំគិតថា សម្រាប់ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានជាលើកដំបូងនេះ ប្រទេសភូមាមិនគួរប្រាថ្នាចង់សម្រេចអ្វីដែលនឹងប្រែក្លាយសមាគមអាស៊ាននោះទេ។ ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលសំខាន់គឺ ភូមាគួររក្សាកិច្ចការអាស៊ានផ្សេងៗឲ្យនៅនឹងនរ តាមផែនការ ហើយនិងធ្វើឲ្យមានឯកភាពរវាងប្រទេសអាស៊ាន។ ហើយបើធ្វើរឿងនេះបានសម្រេចមែននោះ ពួកគេគួរមានមោទនភាពហើយ។»
អ្នកស្រីថ្លែងថា បើភូមាអាចរក្សាសន្ទុះដែលប្រទេសប្រ៊ុយណេជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំនេះសម្រេចបាននោះ នោះវាជាកិច្ចការសម្រេចបានល្អរួចទៅហើយ ហើយឆន្ទះនយោបាយនៅភូមាចំពោះគោលដៅនេះគឺមិនខ្វះទេ៕
